بیماری MS چیست و چه عوارضی دارد؟

multiple sclerosis یا همان MS یک بیماری التهابی است که روی مغز و نخاع تاثیر می‌گذارد. در واقع در بیماری ام اس، غلاف‌های میلین سلول‌های عصبی موجود در مغز و اعصاب دچار آسیب شده و در نتیجه باعث ایجاد اختلالاتی در سیستم عصبی فرد می‌شود. از جمله علائم این بیماری می‌توان به مشکلات بینایی، وجود مشکلات احساسی و وجود مشکل در حرکت دست و پا اشاره کرد. این بیماری تا پایان عمر فرد باقی مانده و ممکن است عوارض جدی را نیز ایجاد کند. وقوع بیماری ام اس در زنان تقریبا 2 الی 3 بیشتر از مردان است و معمولا در بین 20 الی 30 سالگی قابل تشخیص است. سوال مهمی که در مورد این بیماری ممکن است برای بسیاری از افراد پیش بیاید این است که آیا درمان خاصی برای MS وجود دارد یا خیر؟ برای پاسخ به این سوال و آشنایی با بیماری ام اس در ادامه مقاله همراه ما باشید.

علت ابتلا به بیماری ام اس

تاکنون علت دقیقی برای ابتلا به این بیماری مشخص نشده است اما گمان می‌رود بیماری ام اس بر اثر ترکیبی از عوامل آلوده کننده، محیطی و ژنتیکی به وجود می‌آید. اما مساله‌ای که طبق تحقیقات علمی ثابت شده است، نقش بسیار مهم سیستم ایمنی در پدید آمدن بیماری MS است. چرا که سیستم ایمنی بدن با حمله به غلاف محافظ که فیبرهای عصبی را پوشانده است، باعث ایجاد مشکلات ارتباطی بین مغز و سایر قسمت‌های بدن می‌شود. برخی بر این باورند که علت حمله سیستم ایمنی به خاطر وجود نوع خاصی از عفونت ویروسی است. همچنین برخی دیگر پایین بودن ویتامین D را عامل اصلی ابتلا به بیماری ام اس می‌دانند.

عوامل هشدار دهنده ابتلا به بیماری MS

با اینکه علت اصلی ابتلا به بیماری ام اس به طور دقیق مشخص نیست ولی با این وجود یک سری عوامل وجود دارد که می‌توانند نقش مهمی در ابتلا به مالتیپل اسکلروزیس داشته باشند. این عوامل عبارتند از:

• کمبود ویتامین D: وجود مقدار کم ویتامین دی در بدن می‌تواند خطر ابتلا به بیماری ام اس را افزایش دهد. به همین خاطر افرادی که دور از مناطق استوایی قرار دارند به خاطر تماس کمتر با نور خورشید، در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند.
• سن: با اینکه در هر سنی امکان وقوع بیماری MS وجود دارد ولی با این وجود معمولا در سنین 20 الی 40 سالگی احتمال وقوع آن بالا است.
• ژنتیک: در صورتی که یکی از اعضای خانواده درجه یک شما دچار این بیماری شده باشد، احتمال اینکه شما هم به بیماری ام اس دچار شوید، وجود دارد.
• وجود برخی از عفونت‌ها: برخی از ویروس‌ها از جمله اپشتین بار (Epstein-Barr virus) جزو ویروس‌هایی هستند که با بیماری ام اس مرتبط شده‌اند. این ویروس می‌تواند باعث ایجاد مونونوکلئوز عفونی در بدن شود.
• جنسیت: طبق تحقیقات انجام شده، زنان 2 الی 3 برابر بیشتر از مردان در خطر ابتلا به ام اس قرار دارند.
• اقلیم: معمولا کشورهایی که دارای آب و هوای معتدلی هستند، خطر ابتلا به ام اس در آن‌ها بیشتر است. از جمله این کشورها می‌توان به جنوب شرقی استرالیا، شمال آمریکا، کانادا و اروپا اشاره کرد.
• نژاد: امکان ابتلای سفید پوست‌ها به بیماری ام اس بیشتر از دیگر نژادها است.
• سیگار کشیدن: یکی دیگر از مواردی که افراد را در معرض خطر ابتلا به بیماری MS قرار می‌دهد، سیگار کشیدن است.
• وجود بیماری‌های خود ایمنی: در صورتی که یک فرد به بیماری‌های خود ایمنی مثل کم خونی شدید، اختلالات تیروئید، دیابت نوع یک و سایر موارد مبتلا باشد، خطر ابتلا به بیماری ام اس در او بیشتر خواهد بود.

بیماری ام اس چه علائمی دارد و از کجا متوجه وجود این بیماری شویم؟

علائمی که در هر فرد مبتلا به ام اس مشاهده می‌شود، متفاوت از یکدیگر است. به این خاطر که ام اس به مناطق مختلفی از مغز، عصب بینایی و نخاع صدمه وارد می‌کند و همین عامل باعث تفاوت علائم می‌شود. آسیب‌های وارد شده توسط ام اس می‌توانند دائم و یا حتی موقتی باشند. بهتر است بدانید اکثر آسیب‌های بیماری ام اس مربوط به حرکت است که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

• احساس بی‌حسی یا ضعف در یک یا چند اندام یک سمت بدن
• هماهنگ نبودن اندام‌های مختلف و رعشه دست
• احساس شوک الکتریکی با حرکت دادن گردن به خصوص هنگام خم شدن گردن
• افتادگی پا یا دراپ فوت که در آن فرد نمی‌تواند مچ پای خود را هنگام راه رفتن بلند کند و در نتیجه پنجه روی زمین کشیده می‌شود.

دقت داشته باشید برخی از این موارد به خصوص افتادگی پا قابل درمان است و برای درمان آن می‌توانید از ارتزهای مچ پا و یا اسپلیت‌های افتادگی پا استفاده نمایید. اما یک روش به‌روزتر نیز برای درمان افتادگی پا وجود دارد و آن هم استفاده از دستگاه افتادگی پا است که با اعمال تحریک الکتریکی به عصب پرونئال، باعث انقباض عضلانی شده و در نتیجه مچ پا بالا می‌آید. این محصول هم اکنون در آرنا طب وجود دارد و می‌توانید برای خرید آن اقدام نمایید.

وجود اختلال در تکلم

از آنجایی که بیماری ام اس به مغز نیز آسیب وارد می‌کند، ممکن است فرد مبتلا با اختلال در تکلم نیز مواجه شود. این علائم می‌توانند به صورت خفیف و یا شدید بروز کنند. از جمله علائم اختلال تکلم می‌توان به لکنت زبان، تغییر در زیر و بم صدا و مکث زیاد در بین کلمات اشاره کرد.

مشکلات بینایی در بیماری ام اس

از دیگر علائمی که در افراد مبتلا به ام وجود دارد، اختلالات و مشکلات بینایی است که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

• تاری دید
• دوبینی طولانی مدت
• از دست دادن بینایی به صورت کامل و یا جزئی

دیگر علائم بیماری ام اس

• بی حسی و یا احساس سوزش در قسمت‌های مختلف پوست
• ایجاد مشکل در ارتباط با دیگران
• وجود مشکلات تنفسی
• سردرد
• مشکل در راه رفتن و حفظ تعادل
• بی‌حسی
• خستگی
• سرگیجه
• اختلال در عملکرد جنسی
• وجود مشکلات روده و مثانه
• تشنج
• کاهش حس چشایی و بویایی
• مشکل در حرکت دادن بازوها
• بی‌ثباتی عاطفی و احساسی
• خارش پوست
• درد عصب سه قلو

دقت داشته باشید در بسیاری از موارد می‌توان علائم بیماری ام اس را با دارو و یا فیزیوتراپی، شناخت درمانی، کار درمانی و یا گفتار درمانی، درمان کرد.

بیماری ام اس چه عوارضی دارد؟

فردی که به بیماری ام اس مبتلا می‌شود می‌تواند به طور کامل بهبود یافته و یا ممکن است علائم طولانی مدت داشته باشد. استفاده از داروهای اصلاح کننده می‌تواند عوارض و تعداد عودهای این بیماری را کاهش دهد. بهتر است بدانید طبق گفته انجمن ام اس بسیاری از افراد مبتلا می‌توانند با استفاده از وسایل کمکی مثل عصا، تعادل خود را موقع راه رفتن حفظ کنند. اگرچه حدود یک سوم توانایی راه رفتن را به طور کامل از دست می‌دهند.

برخی از عوارض بیماری MS عبارتند از:

• وجود مشکلات در خواب
• اضطراب و افسردگی
• وجود اختلال در عملکرد روده و مثانه
• وجود مشکل در عملکرد جنسی
• فراموشی و نوسانات خلقی
• سفتی و یا اسپاسم عضلانی

آشنایی با انواع مختلف بیماری ام اس و چگونگی پیشرفت آن

بیماران ام اس در طول زندگی یک دوره عود کننده – فروکش کننده دارند که در این حالت علائم قبلی و یا علائم جدید ظاهر شده و تا چند روز یا چند هفته ممکن است تداوم داشته باشد. بعد از آن این علائم کاهش یافته و فرد بهبود پیدا می‌کند. در حالت کلی می‌توان گفت حداقل 50 درصد از افراد مبتلا به ام اس این دوره را تجربه کرده‌اند.

• ام اس پیش رونده اولیه یا PPMS: در این نوع از بیماری ام اس، هیچگونه عود اولیه‌ای وجود ندارد و علائم به تدریج و با گذشت زمان ظاهر شده و تشدید می‌یابد. به همین خاطر نمی‌توان دوره ریکاوری و یا بهبود در وضعیت بیمار مشاهده کرد.
• ام اس عود کننده – بهبود یابنده یا RRMS: در این حالت علائم فرد در یک دوره تشدید یافته و بعد از مدتی بهبود پیدا می‌کند. به این دوره‌های بهبود ریکاوری نیز گفته می‌شود. دوره ریکاوری یا بهبودی ممکن است چند سال و یا چند ماه طول بکشد تا دوباره بیماری عود کند. این نوع از ام اس رایج‌ترین نوع بوده و تقریبا 80 الی 90 درصد از مبتلایان دوره عود کننده – بهبود یابنده را تجربه می‌کنند.
• ام اس پیش‌رونده ثانویه یا SPMS: این نوع از مولتیپل اسکلروزیس فاز دوم ام اس عود کننده – بهبود یابنده حساب می‌شود که در آن علائم و ناتوانی فرد افزایش پیدا می‌کند. همچنین ممکن است فرد در این مرحله به تدریج عملکرد عصبی خود را از دست بدهد.

روش‌های تشخیص بیماری ام اس

از آنجایی که اکثر علائم این بیماری در بیماری‌های دیگر نیز وجود دارد به همین خاطر نمی‌توان با قطعیت از وجود این بیماری خبر داد. به همین خاطر تشخیص قطعی بیماری تا زمانی که یک یا دو مورد حمله انجام نشود، امکانپذیر نخواهد بود. با این وجود دکتر متخصص با تجویز و بررسی چند آزمایش می‌تواند تا حدودی بیماری ام اس را تشخیص دهید. این آزمایشات عبارتند از:

1. آزمایش خون: هدف از آزمایش خون رد دیگر بیماری‌هایی است که علائم مشابه ام اس را دارند. از جمله این بیماری‌ها می‌توان به شوگرن، کمبود ویتامین، لوپوس، اریتماتوز و بیماری‌های ارثی نادر اشاره کرد.
2. پونکسیون کمری (نمونه برداری از مایع مغزی نخاعی در ستون فقرات): با استفاده از این نمونه می‌توان ناهنجاری‌های آنتی بادی‌هایی که با ام اس سازگار هستند را تشخیص داد. همچنین این نمونه برداری می‌تواند برخی از عفونت‌ها که با MS علائم مشابهی دارند را رد کند.
3. MRI: یکی دیگر از روش‌های تشخیص بیماری ام اس، MRI است که در آن می‌توان وجود ضایعات در مغز و نخاع را مشاهده کرد.
4. آزمایش پتانسیل تحریکی: در این آزمایش از محرک‌های الکتریکی و یا بصری استفاده کرده و در نتیجه سرعت حرکت اطلاعات در مسیرهای عصبی را اندازه‌گیری می‌کنند.

در صورتی که فرد مبتلا به نوع عود کننده – فروکش کننده باشد، با استفاده از الگوی ثابت بیماری و یا تصویربرداری MRI می‌توان بیماری ام اس را تشخیص داد. اما در افرادی که علائم غیر معمول دارند، تشخیص بیماری کار بسیار سختی است.

آیا ام اس یک بیماری کشنده محسوب می‌شود؟

سوالی که بسیاری از افراد با آن مواجه هستند این است که آیا این بیماری می‌تواند سبب مرگ فرد شود یا خیر؟ در جواب باید بگوییم که بیماری ام اس قطعا چالش‌ها و مشکلات زیادی را برای فرد به دنبال دارد اما به ندرت کشنده است. خوشبختانه در سال‌های اخیر نیز درمان‌های مختلفی برای MS به وجود آمده که تا حد قابل توجهی می‌تواند به این بیماران کمک کند.

با این وجود اگر فرد به عوارض ناشی از ام اس مانند بیماری عفونت سینه و یا مثانه مبتلا شده باشد، امکان دارد با مشکلات زیادی مواجه شود. در حالت کلی امید به زندگی در میان مبتلایان به ام اس حدود 5 الی 10 سال کمتر از افراد معمولی است.

روش‌های درمان بیماری ام اس

در حال حاضر بیماری ام اس درمان قطعی ندارد ولی با این وجود برخی از داروها و درمان‌ها می‌توانند تا حدودی به کنترل این بیماری کمک کنند. این درمان‌ها اغلب شامل دارو‌های اصلاح کننده برای کاهش شدت و تعداد عودها هستند که در کند کردن پیشرفت بیماری نقش بسزایی دارند. همچنین پزشکان برخی دیگر از داروها مانند داروهای ضد اسپاسم، مسکن‌ها و شل کننده‌های عضلانی را ممکن است برای کاهش علائم ناشی از بیماری ام اس تجویز کنند. در حالت کلی درمان بیماری ام اس شامل چند رویکرد مختلف به شرح زیر است.

• استفاده از درمان‌های تعدیل کننده برای کم کردن تعداد عودها و کاهش شدت آن‌ها
• استفاده از پلاسمافرزیس و یا استروئیدها برای کوتاه کردن عودها
• درمان علائم بیماری با استفاده از داروهای MS
• استفاده از فیزیوتراپی برای مقابله با خستگی، ضعف، درد و یا اسپاسم عضلانی
• کمک گرفتن از مشاور برای درمان افسردگی، اضطراب و دیگر اختلالات خلقی
• سبک زندگی سالم

پیشگیری از ابتلا به بیماری ام اس

از آنجایی که علت قطعی وقوع این بیماری هنوز مشخص نشده است به همین خاطر نمی‌توان راه پیشگیری برای آن متصور شد. با این وجود با انجام برخی کارها می‌توانید خطر ابتلا به بیماری ام اس را کاهش دهید.

• حفظ وزن مناسب: طبق تحقیقات انجام شده در افراد چاق احتمال ابتلا به بیماری ام اس بالا است و به همین خاطر بهتر است همواره وزن خود را پایین نگه دارید.
• استفاده از رژیم غذایی سالم و کم چرب
• قرار گرفتن در معرض آفتاب و مصرف ویتامین D
• کاهش سطح استرس و اضطراب
• ورزش منظم

بنابراین بهترین راه برای جلوگیری از ابتلا به بیماری ام اس و یا حتی درمان آن، داشتن سبک زندگی سالم است.